Poreski tretman prihoda ostvarenih od autorskih i srodnih prava – zakonska olakšica za (neke) frilensere

*Ovaj tekst izrađen je u sklopu informativno-edukativnih aktivnosti kampanje „Popravi sistem – znanjem do promena“

U ovom tektu ću pojasniti poreski tretman koji prihodi ostvareni od autorskih i srodnih prava imaju. Osim toga objasniću i umanjenja koja iz tog tretmana slede. Problem je što Poreska uprava uglavnom podvodi sve frilensere pod istu kategoriju. Ne ulazi detaljno u to čime se lica zapravo bave, te je na frilenserima da to dokažu. Naravno, ne može se svako pozivati na ono što ću navesti u tekstu. Ali svakako se radi o značajnom umanjenju za one na koje može da se primeni. I može predstavljati razliku između prekršajnog i krivičnog gonjenja.

Poziv koji je Poreska uprava uputila 13. oktobra licima koja ostvaruju prihode iz inostranstva da samoinicijativno podnesu poresku prijavu uznemirio je celokupnu frilens zajednicu. Frilenserima preti naplata dugovanih poreza i doprinosa sa uračunatim kamatama za proteklih pet godina, prekršajne, a čak i krivične prijave. 

Glavni problem – porez, doprinosi i kamate i za prethodnih pet godina

Obaveze frilensera i ostalih fizičkih lica koja su rezidenti Srbije, a primaju novac iz iznostranstva iznose: 

• Poreska stopa – 20% 
• Doprinosi za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje – 25.5%
• (za lica koja nisu osigurana po drugom osnovu) Doprinosi za obavezno zdravstveno osiguranje – 10.3%

Bitno je naglasiti da se poreska stopa i doprinosi računaju na bruto prihod umanjen za iznos troškova propisanih Zakonom.

U slučaju u kome se nalaze frilenseri, porezi i doprinosi se moraju izračunati pet godina unazad, sa kamatama. Još jedan problem jeste što se oni moraju uračunati za svaku pojedinačno primljenu uplatu u proteklih pet godina. To izračunavanje kamata čini praktično nemogućim. 

Normirani troškovi 

Poreska stopa i doprinosi računaju se na bruto prihod umanjen za iznos troškova propisanih Zakonom o porezu na dohodak građana. Zakon precizira svaki pojedinačni osnov prihoda koje fizička lica ostvaruju, i za svaki određuje poreske stope, a i troškove koji se priznaju.

Ovde je bitno naglasiti da je po Zakonu o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje (član 6, stav 1, tačka 17. i 18; član 28.) osnovica doprinosa za lica koja ostvaruju ugovorenu naknadu oporezivi prihod od ugovorene naknade u skladu sa zakonom koji uređuje porez na dohodak građana. Drugim rečima, poreska osnovica se umanjuje za nomirane troškove i u slučaju obaveznih doprinosa za socijalno osiguranje.

Za frilensere su značajne dve grupe takozvanih normiranih troškova koje zakon utvrđuje – normirani troškovi prilikom ostvarivanja “drugih prihoda” u smislu zakona, kao i tri kategorije normiranih troškova koji se priznaju prilikom ostvarivanja prihoda od autorskih i srodnih prava.

Pod “bruto prihod” podrazumeva se zarada koju ste primili. Drugim rečima, to što “Upwork fee” iznosi 20% od zarade frilensera nije od značaja. To ne predstavlja porez – osnovica za porez i doprinose jeste zarada koju ste primili umanjena za troškove koje zakon predviđa.

Poreski tretman – “Drugi prihodi”

Zakon o porezu na dohodak građana u članu 85 propisuje da za lica koja ostvaruju “sve druge prihode” oporezivi iznos čini bruto prihod umanjen za normirane troškove u visini od 20%. Poreska Uprava najčešće uzima upravo član 85, stav 1, tačka 16 zakona kao osnov oporezivanja frilensera.

To znači da će se gore navedena poreska stopa i doprinosi u slučaju ostvarivanja ugovorene naknade po osnovu “drugih prihoda” u smislu zakona primeniti na 80% primljene zarade, što smanjuje iznos koji morate da platite.

Vredi naznačiti da Poreska uprava najčešće uračunava upravo “druge prihode” kao osnov ostvarivanja dohotka koji fizička lica ostvaruju iz inostranstva. To se može videti i u poreskom rešenju koje je StartIt nedavno objavio.

Poreski tretman kod ostvarivanja prihoda od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu, i prava industrijske svojine

Članovi 52, 52a i 53 Zakona o porezu na dohodak građana navode izvore prihoda koji se u smislu zakona smatraju prihodima od autorskih i srodnih prava, i prava industrijske svojine. 

Član 54 navodi da je poreski obveznik fizičko lice koje ostvaruje naknadu po osnovu autorskog i srodnog prava, odnosno autor, nosilac srodnih prava, vlasnik prava industrijske svojine, ili naslednik ovih lica, kao i svako drugo lice koje ostvaruje naknadu po tim osnovama.

Član 55 utvrđuje visinu poreske osnovice, koju čini razlika između bruto prihoda i troškova koje je obveznik imao pri ostvarivanju i očuvanju prihoda.

I konačno, član 56 predviđa normirane troškove koji se priznaju autoru, odnosno nosiocu srodnog prava. Shodno tome, autorima, odnosno nosiocima autorskih i srodnih prava i prava indistrijske svojine, će se priznati normirani troškovi u iznosu od 34, 43 ili 50% bruto iznosa primljene naknade, u zavisnosti od osnova ostvarivanja prihoda. Dakle, umesto 80% bruto prihoda koliko bi iznosila osnovica za “druge prihode”, ovde će osnovica biti 66%, 57% ili 50%.

Naravno, s obzirom da je ovaj tekst orijentisan pre svega na frilensere, teško da će neko uspeti da “zipuje” skulpturu, vitraž ili fresku i pošalje klijentu preko Upwork-a. Većina frilensera koja ostvaruju prihode od autorskih i srodnih prava će potpasti pod kategorije dva i tri normiranih troškova.

Vredi napomenuti da Zakon o porezu na dohodak građana u članu 57 autoru pominje i priznavanje stvarnih troškova umesto normiranih troškova. Za to je neophodno priložiti odgovarajuće dokaze. S obzirom da se ovde radi o dugom vremenskom periodu, retko ko će imati dokaze o stvarnim troškovima.

Kome se priznaju umanjenja po osnovu prihoda od autorskih i srodnih prava?

Član 52 zakona između ostalog predviđa sledeće:

Prihodom od autorskih prava smatra se naknada koju obveznik ostvari po osnovu:

• 1) pisanih dela (književna, naučna, stručna, publicistička i druga dela, studije, recenzije i slično);
• 5) muzičkih dela sa rečima ili bez njih;
• 7) dela likovne umetnosti;
• 12) prevoda, lekture, aranžmana muzičke obrade i druge prerade autorskih dela;
• 17) likovnih dela iz oblasti primenjenih umetnosti;
• 18) ostalih autorskih dela.
• 6) umetnička grafička rešenja (plakati, prigodna grafika, serigrafija, oprema knjiga, časopisa i listova, ambalaža, godišnjaci, katalozi, prospekti, almanasi i sl.);
• 7) umetnička fotografija i dela proizvedena postupkom sličnim fotografiji

Izdvojio sam samo delove koji se odnose na autorska prava koja smatram da su čest izvor prihoda frilensera. Posebno je značajna odrednica “ostalih autorskih dela” koja širi primenu zakona na sva ostala autorska dela u smislu Zakona o autorskim i srodnim pravima. 

To znači da bi lica koja se bave pisanjem članaka, ali i lica koja kreiraju računarske programe i baze podataka, lica koja prevode, bave se dizajnom, i slično, mogla da računaju na priznavanje normiranih troškova, ako uspeju da dokažu da su zaista autori, odnosno nosioci autorskih prava.

Pogledajte kako izgleda poreski tretman „ostalih prihoda“ i prihoda od autorskih prava na primerima u narednom tekstu.

U cilju poboljšanja sistema oporezivanja fizičkih lica koja rade sa inostranstvom i pronalaženja rešenja za trenutnu situaciju, Srbija u pokretu je započela kampanju Popravi sistem – znanjem do promena, koju je podržao i Pausal. Pored insistiranja na usvajanju prelaznih i nakon toga trajnih rešenja, fokus kampanje biće na informisanju i edukaciji zajednice. Pozivamo vas da se priključite kampanji, kao i da nam pišete u komentarima o kojim temama vezanim za poslovanje frilensera biste voleli da saznate više. Da pratite novosti vezane za kampanju prijavite se ovde.

Pogledajte:
Zakonske olakšice za (neke) frilensere – primeri

Lazar Stojadinović

Advokatska kancelarija Rabrenović & Partners